Požega – nekad i sad

Požega, grad u zapadnoj Srbiji, smešten u kotlini, između Ovčara i Kablara na istoku, Trešnjice na zapadu, Maljena na severu i Blagaje na jugu. Plodno tlo ispresecano je rečnim tokovima Lužnice, Skrapeža, Đetinje i Moravice koje zajedno grade Zapadnu Moravu. Sa svim ovim prirodnim bogatstvom Požega je bila plodno tlo za formiranje naselja od praistorije do danas.

Arheološka istraživanja požeškog kraja potvrdila su da je plodna požeska dolina bila naseljena još u neolitskom periodu. Jedno od značajnijih je neolitsko naselje u selu Vranjani. Život se na ovim prostorima nastavlja kroz bronzano i gvozdeno doba što potvrđuju značajna arheološka nalazišta u Vranjanima i Pilatovićima. Kasnije, dolaskom Rimljana istraživanja povrđuju veoma aktivan život na ovim prostorima: u Prilipcu su pronađeni ostaci termi, u Bakionici ciglarske peci, a na širem području sela Visibabe pronađeni su ostaci građevina, arhitektonse plastike, nadgrobnih spomenika se pretpostavlja da je bio stacioniran rimski vojni logor Municipium Malvesatium. Za period srednjeg veka možemo se, za sada, osloniti na pisane izvore jer taj period arheološki nije dovoljno istražen. Vizantijski vladar i istoričar u svojim spisima pominje dva grada na ovom prostoru: Dresnik – pretpostavlja se da se nalazio na Drežničkoj gradini, između Požege i Užica, i grad Megiretus – pretpostavka da se nalazio između Đetinje i Rzava. Buduća arheološka iskopavanja daće potpuniju sliku o prošlosti Požege. Kasnije, u sačuvanim pisanim spisima možemo naći da je ova teritorija konstantno bila naseljena, a u turskim spisima Požega se pominje kao naseljeno mesto.

Za osnivanje Požege kao varoši značajna je 1832. godina, kada u njoj boravi Lazar Zuban, tadašnji sekretar „književno-srpskog upraviteljskog sovjeta“, a po nalogu kneza Miloša Obrenovića radi urbanističkog uređenja Požege. Centralno mesto zauzima trg, koji je kružnog oblika i kao takav ostao je do današnjih dana. Od trga vode glave ulice, koje su široke i prave dalje ka perfirenim delovima grada.

Požega danas zauzima istaknuto mesto na kulturno-istorijskoj mapi Srbije. U Požegi se može posetiti Železnički muzej uzanog koloseka, Spomen kompleks Knjazu Milošu Obrenoviću u Gornjoj Dobrinji, manastir u Godovik podignut u XIV veku, crkva Brvnara u Gorobilju, kao i crkva u samom gradu, podignuta 1839. godine posvećena caru Konstantinu i carici Jeleni. Kulturni život Požežana skoncentrisan je oko Kulturnog centra Požega i Narodne biblioteke Požega.